Unha das vantaxes que ten o vivir na zona rural de Ferrol é que tes unhas vistas preciosas, aire máis ou menos puro e ceos bastante despexados, o que nos vai a permitir admirarnos coa beleza dun ceo plagado de estrelas. E a zona de o Prioiro é por suposto una destas zonas privilexiadas.

Cando observas o ceo nocturno directamente cos teus ollos, podes ver unha exhibición de fascinantes obxectos tales como estrelas, constelacións, planetas, a Lúa, choivas de estrelas… Si atopámonos nun lugar particularmente escuro e si a luz da Lúa non é demasiado brillante, tamén veremos unha tenue franxa de luz que se estende de horizonte a horizonte. Este brillo branco e pálido chamase a Vía Láctea, a nosa galaxia. Pero con só os teus ollos, é difícil dicir que a Vía Láctea é algo máis que un resplandor débil e desigual. Con todo, cun pequeno telescopio ou cos prismáticos máis sinxelos podes resolver este resplandor en estrelas. En condicións óptimas o ollo pode observar astros de ata magnitude 6, e nestas magnitudes vainos a sorprender a capacidade dos nosos ollos para ver obxectos de ceo profundo a primeira ollada, por exemplo: A Gran Galaxia Andrómeda (M31), a Gran Nebulosa de Orión (M42), o Cúmulo aberto das Pleiades (M45), o Cúmulo aberto das Híades, o cúmulo pechado M13, etc.

Darémonos conta ao observar polo telescopio que estes obxectos de ceo profundo vémolos en branco e negro, o motivo é fácil de entender, xa que unha característica do noso sistema visual é que non somos capaces de ver cores cando observamos cousas con pouca luz. O baixo brillo dos obxectos celestes fai que sexa moi complicado ver cores a través do telescopio. Soamente nalgúns obxectos máis brillantes como estrelas, planetas e en algunha nebulosa planetaria, é posible distinguir unha parte da súa cor a primeira ollada, con prismáticos ou con un telescopio. Entón a pregunta xorde: como é posible obter esas cores que vemos nas imaxes de internet? Pois a resposta é moi sinxela, mediante a fotografía astronómica.

A astrofotografía é unha combinación entre a Fotografía e a Astronomía, e que consiste na captación de imaxes de corpos celestes. O emprego da fotografía na astronomía supón unha serie de vantaxes respecto da observación a primeira ollada. Os instrumentos actuais para fotografar o ceo son tan sensibles que poden captar a cor dos obxectos que se atopan a millóns de anos luz, almacenándoa en medios dixitais e interpretando a cor. Por esta razón é que a Astrofotografía permite ao observador poder apreciar as cores e tonalidades dos obxectos e corpos celestes que a primeira ollada ou ata con telescopios, os nosos ollos non poderían captar.

Foto 1. A Vía Láctea, a nosa galaxia, formada por máis de catrocentos mil millóns de estrelas, vista desde Galicia.

Foto 2. A propia Vía Láctea vista desde Chile

Nas imaxes do presente artigo pódense ver algunhas fotografías efectuadas por socios de Fotografía Ferroltera e da Sociedade Galega de Historia Natural.

A Gran Galaxia de Andómeda M 31, é o obxecto máis afastado do espazo visible a primeira ollada. Atópase situada case no centro da constelación de Andrómeda. A primeira ollada aparece como unha gran mancha borrosa facilmente visible, ata cunha cantidade moderada de contaminación lumínica. Con prismáticos aparece como unha pequena nube ovalada. Cun telescopio pequeno tamén se mostrarán M32 e M110, as súas dúas principais galaxias satélites. Ten unha magnitude aparente de 3,4, o seu diámetro é de 220.000 anos luz. E aínda que hai moita controversia respecto diso, calcúlase que pode ter ao redor de cincocentos mil millóns de estrelas. É en tamaño máis do dobre que a Via Láctea, aínda que menos masiva. Atópase a 2,5 millóns de anos luz de nos.

Foto 3. A Gran Galaxia de Andómeda M 31

Foto 4. A Nebulosa de Orión M42

A Nebulosa de Orión M42 atopase na constelación de Orión. A primeira ollada, vese aparentemente como un suave resplandor difuso que rodea a unha estrela situada na parte da constelación coñecida como a espada. Cuns prismáticos pódese ver como unha nube algo máis nítida e brillante. Cun telescopio pequeno veriámolo mellor e xa notaríamos unha das características da nebulosa, que é un conxunto de catro estrelas coñecidas como “O Trapecio”. Crese que se trata dunha enorme rexión de formación estelar a uns 1630 anos luz de distancia. O resplandor da parte máis brillante da nebulosa é o producido por moitas estrelas luminosas e recentemente nadas, que iluminan a nube de gas circundante da que naceron. O conxunto da nebulosa ten unha magnitude de 4. Na observación directa vémola sempre en tons grises, pero cunha exposición fotográfica, podemos apreciar as súas cores, fundamentalmente vermellos, pero con matices verdosos, azuis e violetas.

A Nebulosa Trífida M20 e  a Nebulosa da Lagoa M8, atópanse na constelación de Saxitario. M20 é unha combinación inusual dun cúmulo aberto de estrelas (C 1759-230), situada no centro dunha nebulosa de emisión de cor vermella, atópase a 5.200 anos luz, o seu tamaño estímase nun diámetro de entre 30 e 50 anos luz, ten una magnitude é de 6,8.

M8 trátase dunha nebulosa de emisión que está formada por unha vasta nube de gas e po interestelar ionizado que ocupa un área do espazo duns 140 por 60 anos luz, atópase a 5.200 anos luz de nós e a súa magnitude é de 6. Ambas son visibles con prismáticos.

Foto 5. Nebulosa Trífida M20 e Nebulosa da Lagoa M8

O cúmulo das Pléiades M45 que en grego significa “bandada de pombas” ou “navegantes”. É o cúmulo aberto de estrelas máis brillantes visibles a primeira ollada. Componse de máis de mil estrelas brillantes, quentes, novas e de cor azul, que se formaron entre 2 e 100 millóns de anos dentro dunha gran nube de gas interestelar. Esta nube débese ao po moi fino que aínda permanece logo da súa formación, e reflexa preferentemente a luz azul das estrelas que compoñen as Pléiades. Atópase entre 390 e 460 anos luz de distancia, na constelación de Tauro. O cúmulo é moi coñecido en todas as culturas, e ten outros nomes, polos que tamén é coñecido: As Sete Irmás, as Sete Cabriñas, as Sete Deusas, as Sete Mulleres, o Carro pequeno, etc.

Foto 6. O cúmulo das Pléiades M45

Foto 7. Fotografía da Lúa feita cun teléfono móbil a través do telescopio de 400 m/m da SGHN.

Xa é posible lograr cun teléfono móbil fotografar unha paisaxe cun ceo plagado de estrelas, unha das probas máis complexas ás que se pode someter a unha cámara. Para lograr esta clase de fotos teremos que utilizar os teléfonos coas mellores cámaras do momento, capaces de captar imaxes que aguantan o tipo ata a 800 ISO. Algo que ata hai pouco era inimaxinable nun móbil. Pero o fundamental é que conte con tres prestacións fundamentais á hora de introducirse na astrofotografía: dispoñer dun obxectivo moi luminoso (f/1.8), que teña controis manuais e que permita obter imaxes en formato RAW.

A Astrofotografía é unha disciplina que avanza e desenvólvese rapidamente. Cada vez son máis os astrofotógrafos afeccionados que nas noites escuras buscan a mellor toma, a máis bela imaxe, o mellor obxecto, a mellor luz... e deixar así plasmado un dos infinitos instantes de beleza que cada noite despexada pódenos regalar.

Paulino Gasalla